สำหรับคนที่หลงใหลสวนที่ให้อารมณ์อ่อนหวานโรแมนติก และมีความหรูแบบวินเทจ การจัดสวนแบบอังกฤษที่นิยมเรียกทับศัพท์กันว่า English Garden ย่อมจะเป็นตัวเลือกที่นิยมกันอย่างกว้างขวาง ซึ่งอันที่จริง แนวทางการจัดสวนของภูมิสถาปนิกในสหราชอาณาจักรนับจากอดีตจนปัจจุบันนั้น ก็มีการพัฒนาทั้งรูปแบบและแนวความคิดกันมาโดยตลอด ทำให้มีหน้าตาที่แตกต่างกันออกไปหลากหลายแนวทาง แต่เมื่อเอ่ยถึงคำว่า ‘English Garden’ แล้ว ก็เป็นอันรู้กันว่า เรากำลังหมายถึงรูปแบบการจัดสวนแบบดั้งเดิมของประเทศอังกฤษที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางในทวีปยุโรปมาตั้งแต่ช่วงต้นศตวรรษที่18
สวนสไตล์อังกฤษในยุคนั้น เป็นการจัดสวนแนวใหม่ที่เข้ามาแทนที่การจัดสวนสไตล์ที่ดูเป็นทางการ ซึ่งเคยเน้นการจัดวางองค์ประกอบให้เกิดความสมดุลในเชิงเรขาคณิตว่าเป็นสุดยอดความสมบูรณ์แบบ มาสู่การจัดสวนที่หักล้างทฤษฎีความงามแบบเดิมนั้นเสียสิ้นเชิง ด้วยการให้คุณค่าความงามแนวใหม่ คือความงามตามธรรมชาติ ซึ่งแน่นอนว่า ไม่มีสิ่งใดที่จะดูเป็นเส้นตรงหรือสมดุลเท่ากันเป๊ะๆ แบบในยุคเก่า โดยแรงบันดาลใจเริ่มต้นของสวนสไตล์อังกฤษนี้มาภาพวาดทิวทัศน์ ของศิลปินชื่อดังในยุคนั้น คือ Claude Lorraine กับ Nicolas Poussin และบ้างก็ได้รับอิทธิพลมาจากภาพทิวทัศน์ของจีน ซึ่งต้องขยายความกันนิดนึงว่า ช่วงเวลาดังกล่าว เป็นช่วงที่ชาวตะวันตกออกล่องเรือไปตามดินแดนต่างๆ ทั่วโลก ก็มีการนำเอาทรัพยากรมีค่า รวมถึงวัฒนธรรมของประเทศทั้งหลาย โดยเฉพาะในเอเชียติดไม้ติดมือกลับไปบ้านตัวเองด้วย อย่างเช่น นำชาจากเมืองจีนไปชงดื่มกันเป็นของหรูหราในหมู่ชนชั้นสูง จนเกิดเป็นวัฒนธรรมน้ำชายามบ่าย รวมถึงนำภาพเขียนทิวทัศน์ในศิลปะแบบจีนไปเป็นต้นแบบในการจัดสวนแนวใหม่ ตามธรรมชาติของคนทั้งหลายที่ชอบของแปลก ของหายากจากแดนไกล ก็มักกลายเป็นสิ่งมีค่าราคาแพงในหมู่ชนชั้นสูง
องค์ประกอบหลักๆที่เป็นเอกลักษณ์ของสวนสไตล์อังกฤษนั้น จะว่าไปก็เหมือนการจำลองซากอารยธรรมโบราณของยุโรปที่ถูกทิ้งร้างไว้จนมีต้นไม้ใบหญ้าขึ้นปกคลุมรกรุงรังตามธรรมชาติ แต่เมื่อถึงมือนักออกแบบแล้ว ก็มีการประดิดประดอยให้ดูเป็นธรรมชาติแบบเก๋ๆ คือดูแล้วเหมือนต้นไม้ขึ้นรกๆ แต่กลับไม่รกจริง เป็นความรกอย่างสวยงามที่เกิดจากการออกแบบหรือวางแผนไว้อย่างแยบยล อันประกอบด้วย ทะเลสาบหรือบึงน้ำแสนสวย สนามหญ้าอ่อนนุ่มที่มีสุมทุมพุ่มไม้น้อยใหญ่ออกดอกสวยสะพรั่งดูอ่อนหวาน ประดับประดาด้วยรูปปั้น หินแกะสลักเป็นรูปจำลองซากสถาปัตยกรรมโบราณ ขาดไม่ได้คือน้ำพุ และสะพานที่จำลองแบบมาจากสถาปัตยกรรมคลาสสิค หรือแม้แต่องค์ประกอบบางอย่างที่ได้มาจากสุสานแบบโบราณ โดยการจัดวางองค์ประกอบทั้งหลายจะให้จินตนาการกับผู้ชมเสมือนได้เดินเข้าไปในสวนธรรมชาติที่มีต้นไม้ใบหญ้าผลิดอกใบงอกงามปกคลุมร่องรอยอารยธรรมเก่าแก่
ใครที่ชอบสวนแบบอังกฤษจริงๆ หากได้ศึกษาประวัติศาสตร์ของการออกแบบสวนแนวนี้สักหน่อยก็จะทำให้มีความลุ่มลึกในความคิดมากขึ้น ไม่ใช่ลอกมาแค่เปลือกๆ และนักออกแบบที่เป็นระดับตำนานของสวนสไตล์อังกฤษที่ควรรู้จักไว้ก็คือ William Kent และCharles Bridgeman สองคนนี้เป็นคนออกแบบสวนให้กับคหบดีผู้มั่งคั่งที่เป็นพวกต่อต้านราชวงศ์ โดยได้แรงบันดาลใจในการจัดสวนมาจากการเห็นซากปรักของกรุงโรม แต่คนหนึ่งที่เป็นจุดเปลี่ยนและมีอิทธิพลสุดๆ ก็คงเป็น Lancelot Brown หรือเรียกกันตามราชทินนามในยุคโน้นก็คือ Lancelot “Capability” Brown ซึ่งมีชื่อเสียงโด่งดังมากช่วงปี 1740 ผลงานออกแบบสวนของ Lancelot Brown นี่แหละ ถือเป็นการสร้างสวนแบบใหม่ให้โด่งดังทั่วทวีปยุโรป ในนามของ สวนอังกฤษ หรือ English Garden โดยหลักการหรือแนวคิดก็ดังที่กล่าวมาแล้วคือ เขาได้หักและเปลี่ยนวิธีคิดและรูปแบบจากสไตล์ที่เป็นทางการสุดๆ ของยุคก่อน มาสู่รุปทรงที่เป็นธรรมชาติและดูไม่เป็นทางการที่สุด บ้างก็ว่า Brown ออกแบบสวนโดยใช้แรงบันดาลใจจากการเขียนวรรณกรรม เช่น มีการเว้นวรรค มีการซ่อนความหมายในวงเล็บ หรือขีดเส้นใต้ย้ำความสำคัญ ฯลฯ รวมๆ ก็คือเพื่อประกาศจุดยืนของการเข้าสู่ ‘ยุคใหม่’ ของการจัดสวนในยุโรป และด้วยความกล้าหาญชาญชัยบวกกับผลลัพธ์ที่ออกมาสวยถูกใจผู้ว่าจ้างซึ่งเป็นคนชั้นสูงนี่เอง ทำให้ขยายความนิยมไปสู่คนทั่วไปได้รวดเร็วเหมือนไฟลามทุ่ง เพราะตามธรรมดาพวกคนรวยและคนชั้นสูงก็มักเป็นผู้นำทางแฟชั่นและเป็นผู้นำวัฒนธรรมเหมือนๆกันในทุกประเทศนั่นแหละ
สิ่งที่น่าขำแต่คนไม่ยอมขำในแนวคิดของการจัดสวนแบบอังกฤษนั้นก็คือ ความพยายามที่จะสร้างบรรยากาศให้ดูเป็นธรรมชาติที่สุด เกิดจากวิธีการที่ไม่เป็นธรรมชาติทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นการสร้างบึงน้ำหรือทะเลสาบเทียมๆ ขึ้นมาในพื้นที่ซึ่งไม่มีแหล่งน้ำ หรือการจัดวางซากปรักหักพังเทียมๆ เอาไว้ตามมุมต่างๆ ให้ดูเหมือนไม่ตั้งใจ (แต่ความจริงตั้งใจคิดกันจนหัวแทบแตก) รวมไปถึงการจัดสีสันของพืชพรรณไม้ในสวนให้ดูเหมือนเป็นต้นไม้ดอกไม้ที่บังเอิญงอกขึ้นมาเองสะเปะสะปะตามธรรมชาติ (แต่ความจริงต้องคิดแล้วคิดอีกว่า ตรงไหนจะหว่านอะไรปลูกอะไรเพื่อให้ออกมาดูสวยเหมือนไม่ตั้งใจ) สวนแบบอังกฤษจึงเป็นศิลปะที่แสนดัดจริตอย่างน่ารักและน่าหมั่นไส้ในเวลาเดียวกัน ซึ่งก็สะท้อนความดัดจริตในวัฒนธรรมของผู้ดีอังกฤษออกมาได้อย่างเสียดเย้ยและชัดเจนที่สุด
แต่ถึงจะน่าหมั่นไส้แค่ไหน ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า บรรยากาศสวยหวานโรแมนติกของสวนอังกฤษนั้นจับใจคนทั้งในยุโรปและคนทั่วโลกยิ่งนัก สำหรับในบ้านเรา ใครที่ชอบสวนอังกฤษ เมื่อเข้าใจคอนเซ็ปต์ที่มานี้แล้ว ก็คงนำไปประยุกต์ได้ว่า ต้องหาองค์ประกอบอะไรมาใช้บ้าง ข้าวของแต่งสวนแบบอังกฤษก็หาซื้อได้ง่ายตามร้านต้นไม้และอุปกรณ์แต่งสวนทั่วไป ส่วนพืชพรรณไม้ในสวน ก็สามารถเลือกปรับแต่งให้เข้ากับสภาพอากาศในบ้านเราได้ ไม่ต้องพยายามไปหาต้นไม้สายพันธุ์อังกฤษมาฝืนปลูกให้มันลำบาก เพราะถึงเราจะสนุกกับการดัดจริตแบบคนอังกฤษ ก็ควรทำแต่พอหอมปากหอมคอ ไม่เช่นนั้นจะทรมานกันทั้งคนทั้งต้นไม้ ควรจะให้สวนเป็นเครื่องระบายสีสันให้กับชีวิตสวยๆน่าจะดีที่สุด
