เมื่อได้ยินคำว่าสมุนไพร คนส่วนมากก็จะนึกถึงพืชรสขมกลิ่นฉุนเฉียวที่คนโบราณกินเป็นยาหรือบำรุงสุขภาพเป็นหลัก แต่ในความเป็นจริงแล้วก็มีพืชผักสมุนไพรไม่น้อยที่เป็นของอร่อย และนำมาปรุงอาหารถูกปากถูกใจคนไทยมานาน ตัวอย่างที่ใกล้ตัวอย่างหนึ่งก็คือ ชะอมซึ่งนำมาทำอาหารได้หลายเมนู ไม่ว่าจะเป็น ชะอมชุบไข่ แกงส้มชะอมกุ้ง นำมาลวกหรือนึ่งใช้เป็นผักจิ้มกับน้ำพริก กินกับส้มตำมะม่วง ตำส้มโอ หรือจะนำไปปรุงเป็นแกงรวมกับปลา เนื้อ ไก่ กบ เขียด หรือต้มเป็นอ่อม ทำแกงลาว แกงแค เป็นต้น
นอกจากสามารถทำให้ไข่เจียวและแกงส้มอร่อยขึ้นได้แล้ว ชะอมยังมีสรรพคุณทางยาอีกมากมาย ไม่ว่าจะช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ เนื่องจากมีวิตามินเอสูง ส่วนยอดนั้นกินแล้วลดความร้อนในร่างกาย มีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ ช่วยในการขับถ่าย ส่วนรากนำมาฝนกินจะแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง และช่วยขับลมในลำไส้ มีส่วนช่วยบำรุงเส้นเอ็น และสามารถแก้อาการลิ้นอักเสบเป็นผื่นแดง นอกจากอร่อยแล้ว ยังมีประโยชน์ หากชะอมเป็นคนคงน่าคบไม่น้อย
แม้คนที่ไม่ชอบกินชะอมก็ยังสามารถใช้ประโยชน์อย่างอื่นจากชะอมได้ เพียงนำใบชะอมประมาณ 1 กำมือมาต้มกับน้ำเปล่า 3 ถ้วย จนได้น้ำชะอมเข้มข้น และกรองเอาแต่น้ำ เมื่อสระผมเสร็จให้นำผ้าขนหนูมาชุบน้ำชะอมที่เตรียมไว้ บิดพอหมาด นำมาเช็ดผมให้ทั่วปลายผม แล้วหมักทิ้งไว้ประมาณ 10 นาทีแล้วล้างออก จะช่วยทำให้ผมแห้ง ๆ กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง
เช่นเดียวกับคน แม้จะดีเลิศประเสริฐศรีเพียงใด ก็ยังต้องมีข้อเสียกันบ้าง สำหรับคุณแม่ที่เพิ่งมีบุตรอ่อน ไม่ควรกินผักชะอม เพราะจะทำให้น้ำนมแม่แห้ง นอกจากนี้คุณแม่ลูกอ่อนส่วนใหญ่จะแพ้กลิ่นของผักชนิดนี้
ในหน้าฝน ชะอมอาจจะมีรสเปรี้ยว กลิ่นฉุน บางครั้งอาจทำให้มีอาการปวดท้อง ด้วยเหตุนี้คนไทยเราจึงนิยมกินผักชะอมเฉพาะหน้าร้อน นอกจากนี้ผักชะอมก็มีสารพิวรีนในระดับปานกลางถึงระดับสูง สารดังกล่าวทำให้เกิดกรดยูริก ซึ่งเป็นตัวการที่ทำให้เกิดข้ออักเสบในผู้ป่วยโรคเก๊าต์ ควรกินในปริมาณที่จำกัด หากเป็นหนักก็ไม่ควรกินเลย เพราะจะทำให้ปวดกระดูก อาจพบเชื้อก่อโรคอย่างซาลโมเนลลา ซึ่งเป็นเชื้อที่สามารถพบได้ทั่วไปในสภาพแวดล้อม เช่น ดิน น้ำ อากาศ เมื่อเรานำผักชะอมที่ปนเปื้อนสารชนิดนี้มาประกอบอาหารโดยไม่ล้างทำความสะอาดหลายๆ ครั้ง หรือไม่นำมาปรุงให้สุกก่อน อาจมีความเสี่ยงที่จะได้รับเชื้อ โดยผู้ที่ได้รับเชื้อชนิดอาจจะมีอาการท้องเสีย ปวดท้อง ถ่ายเหลวเป็นน้ำสีเขียว หรือถ่ายเป็นมูกมีเลือดปน มีไข้
แม้จะมีทั้งคุณและโทษ แต่นักชิมชาวไทยรู้กันมานานแล้วว่าการบริโภคชะอมอย่างถูกวิธีและในปริมาณพอเหมาะ จะให้ประโยชน์มากกว่าโทษ เมนูชะอมจึงอยู่คู่ครัวไทยมานานเมื่อได้รู้จักเรื่องราวของชะอมทุกมิติแล้ว เราคงจะกลับบ้านไปทอดหรือแกงชะอมกินกันอย่างสบายใจ
Climbing wattle or Cha-om (in Thai) is a tropical shrub-like plant, with a look similar to that of a fern. Climbing wattleisn’t only good for its taste, but also for its medicinal qualities. In Southeastern Asia, Cha-om is used medicinally to treat stomachaches, migraines, fevers, digestive troubles and asthma or bronchial infections. It is used as an expectorant for coughs and excessive mucus. All parts of the plant are used, including the roots. Cha-om is a nutritional staple for the people of Thailand. The herb is traditionally added to eggs, in a dish called khai jiao Cha-om, it is very similar to a frittata or an egg casserole. Cha-om is also one of fine ingredients for Thai curries and vegetable soups.
