ความสุขของการได้นอนแช่อ่างอาบน้ำนั้น ดูเหมือนจะไม่ใช่สิ่งที่ถูกจริตกับคนไทยมาตั้งแต่ดั้งเดิม แม้ว่าบ้านเราจะเป็นเมืองร้อนมีแหล่งน้ำท่าอุดมสมบูรณ์ คนไทยส่วนมากก็ไม่ใครนิยมการอาบน้ำแบบลงไปนอนแช่นานๆ แต่จะเน้นที่ได้อาบบ่อยคืออย่างน้อยวันละสองครั้ง ในขณะที่คนบ้านเมืองอื่นโดยเฉพาะเมืองหนาวจะไม่อาบน้ำทุกวัน เมื่อถึงกำหนดต้องอาบจึงต้องแช่ต้องล้างกันขนานใหญ่เพื่อให้สะอาดและสบายตัว
แต่ถึงคนไทยจะไม่นิยมนอนแช่น้ำ ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าการอาบน้ำเป็นสิ่งจำเป็นต่อชีวิต เพราะนอกจากจะช่วยรักษาความสะอาดแล้วน้ำช่วยบำบัดอารมณ์เครียด รักษาอาการเจ็บป่วยบางอย่างได้ มนุษย์แต่โบราณมีศาสตร์บำบัดด้วยน้ำ หรือ Hydro therapy ด้วยการนอนแช่น้ำร้อนจากบ่อน้ำแร่ธรรมชาติ การให้ร่างกายได้สัมผัสกับน้ำไม่ว่าจะเป็นการตักราดรดตัว การปล่อยเนื้อตัวให้สายน้ำพุ่งเข้าหา การนอนแช่น้ำอุ่นนิ่งๆ ในอ่างอาบน้ำที่บ้าน ในสปา หรือกลางหุบเขา ฯลฯ ล้วนเป็นสิ่งสุนทรีย์ที่มนุษย์ปรนเปรอร่างกายด้วยการอาบน้ำ
ความซับซ้อนและเรียบง่ายของการอาบน้ำมีตั้งแต่เอาน้ำลูบตัว วิ่งผ่านน้ำ ตักอาบจากตุ่ม อาบฝักบัว ไปจนถึงการอาบน้ำที่มีขั้นตอนสุดอลังการ นอกจากจะอาบน้ำซึ่งใช้น้ำแร่ธรรมชาติหรือน้ำพุร้อนแทนน้ำธรรมดา ยังมีการอบไอน้ำ ขัดตัว นวดตัว ประคบสมุนไพร ฯลฯ แน่นอนว่าเป็นกระบวนการที่ต้องมีคนมาช่วยทำให้ อาบเองคนเดียวคงไม่สบายแน่ๆ และหนึ่งในรูปแบบการอาบน้ำแนววิลิศมาหราที่ได้รับความนิยมมากตั้งแต่ครั้งอดีตจนปัจจุบันนี้ คือ การอาบสไตล์ชาวตุรกี หรือ เตอร์กิชบาธ ซึ่งประกอบด้วยขั้นตอนและกรรมวิธีอบไอน้ำ นวดตัว ขัดผิว ใต้โดมในอาคารสถาปัตยกรรมแบบไบเซนไทน์ ที่ปล่อยให้แสงจากภายนอกสอดส่อง แล้วทอดตัวนั่งหรือนอนบนเตียงหินอ่อนซึ่งอุ่นไฟไว้จนร้อนระอุจนเหงื่อซึมทั้งตัว หลังจากนั้นผู้ช่วยอาบจะใส่สบู่ลงไปในถุงผ้าขาวบางขนาดใหญ่ ใช้มือรูดไปจนสุดถุงทำให้เกิดฟองสบู่ แล้วขัดผิว นวดตัว แล้วค่อยนอนพักบนเตียงหินอุ่น จิบชารสละมุนเพื่อปรับอุณหภูมิ ก่อนจะออกมาพบกับโลกภายนอก
การอาบน้ำแบบเตอร์กิชเป็นเรื่องที่ต้องใช้ทุนทรัพย์ ต้องมีคนมาคอยช่วยเหลือรับใช้อยู่ในห้องน้ำด้วย จึงเป็นกิจกรรมของผู้มีอันจะกินเสียเป็นส่วนมาก ห้องน้ำและอุปกรณ์อาบน้ำที่จำเป็นต้องมีสำหรับการอาบน้ำที่ไม่ธรรมดานี้จึงไม่เหมือนห้องน้ำทั่วไป ขนาดของห้องน้ำต้องมีขนาดใหญ่ มีอ่างอาบน้ำที่กว้างพอสำหรับคนอย่างน้อยสองคนลงอ่างพร้อมกันได้ มีอุปกรณ์ทำน้ำร้อนน้ำเย็น มีพื้นที่สำหรับการนอนเพื่อนวดตัวหรือขัดตัวหรืออบสมุนไพร เมื่อขึ้นจากอ่างน้ำอุ่นที่นอนแช่แล้วมักจะต้องมีบริเวณฝักบัวสำหรับอาบชำระล้างตัวให้สะอาดด้วย โดยห้องน้ำที่มีไว้เพื่อการสำเริงสำราญชนิดนี้ จำเป็นจะต้องมีห้องสุขาแยกส่วนไปต่างหากอย่างมิดชิด เพราะถึงกิจกรรมการอาบน้ำจะไม่ต้องการความเป็นส่วนตัวมากแต่การขับถ่ายก็ยังต้องการความเป็นส่วนตัวที่สุดเสมอ
ห้องน้ำในบ้านคนไทยปัจจุบันมีลักษณะผสมผสานที่พัฒนามาจากการอาบน้ำของผู้คนชนชาติต่างๆเกือบจะทั่วโลก เรียกว่าเป็นห้องน้ำสากลก็คงได้ สังเกตจากการออกแบบพื้นที่ใช้สอยและสุขภัณฑ์ต่างๆจะคล้ายๆกับห้องน้ำในทุกที่ คือ ประกอบด้วย อ่างล้างหน้า ก๊อกน้ำ กระจก บริเวณอาบน้ำซึ่งอาจจะเป็นฝักบัว หรืออ่างอาบน้ำ โดยถ้าเจ้าของบ้านมีกำลังทรัพย์ก็อาจจะมีการติดตั้งเครื่องทำน้ำอุ่นเอาไว้ด้วย แม้ว่านักออกแบบและผู้รู้หลายท่านจะให้ความเห็นว่าอ่างอาบน้ำเป็นส่วนเกินสำหรับวิถีชีวิตคนไทย แต่บ้านคนไทยจำนวนไม่น้อยก็ยังนิยมมีอ่างอาบน้ำไว้เพื่อประดับบารมีบ่งบอกฐานะ โดยไม่สนใจว่าจะต้องลงไปใช้งานจริง นอกจากนี้ก็มีโถส้วม บางบ้านอาจมีโถปัสสาวะชาย และบางบ้านที่หัวนอกอาจจะมีการติดตั้ง โถชำระ (Bidet) เอาไว้ฉีดน้ำล้างก้นด้วย
ห้องอาบน้ำรองรับการใช้งานหลากหลายทั้งในแบบเร่งรีบ เพื่อให้ออกจากบ้านทันเวลาในวันทำงาน และการใช้งานในแบบผ่อนคลายสำหรับช่วงพักเลิกงานและวันหยุด เวลาในการใช้งานห้องน้ำของคนทั่วไปจึงมักเป็นช่วงเช้าตรู่และช่วงเย็นค่ำ ไม่มีแสงธรรมชาติเข้าถึงมากนัก จึงต้องมีแสงไฟส่องสว่างที่เหมาะสมเพื่อความสะอาดและปลอดภัย
ห้องน้ำที่ดีควรมีการแบ่งแยกพื้นที่เปียกและแห้งออกจากกัน แต่ถ้าเป็นห้องน้ำที่มีขนาดเล็กก็จะเป็นการยาก โดยเฉพาะห้องน้ำที่รวมกับห้องส้วม โดยอาจมีการกั้นพื้นที่ออกเป็นสัดส่วน หรือบางบ้านอาจทำเป็นห้องกระจกที่ดูเหมือนตู้อาบน้ำสำเร็จรูปเพื่อกั้นไม่ให้ส่วนอื่นๆของห้องน้ำเปียก บางบ้านใช้อ่างอาบน้ำและม่านก็เพื่อแก้ปัญหานี้ แต่การก้าวออกมาจากอ่างน้ำขณะตัวเปียกเท้าเปียกก็อาจก่อให้เกิดอันตรายได้โดยเฉพาะผู้สูงอายุ
การระบายน้ำและการระบายอากาศในห้องน้ำมีความสำคัญมากกว่าความหรูหรา การระบายน้ำที่ดีจะทำให้ห้องน้ำสะอาด ปลอดภัย ไม่ลื่น ไม่มีกลิ่นเหม็น ส่วนการระบายอากาศนั้นจำเป็นเพราะนอกจากจะต้องระบายกลิ่นจากส้วมแล้ว ห้องน้ำที่แคบอุดอู้ โดยเฉพาะเวลาเปิดน้ำอุ่น ไอน้ำร้อนที่อบอวลอยู่ในห้องแคบๆอาจทำให้ผู้ที่อยู่ในห้องน้ำหายใจไม่สะดวกและหมดสติได้ การวางผังห้องน้ำในบ้านจึงควรให้มีด้านใดด้านหนึ่งที่สามารถทำช่องเปิดหรือช่องระบายอากาศออกสู่ภายนอกและรับแสงธรรมชาติได้บ้าง แต่ถ้าไม่สามารถออกแบบจัดวางห้องน้ำให้อยู่ในตำแหน่งที่มีช่องเปิดเลยก็ต้องติดตั้งพัดลมดูดอากาศเอาไว้ในห้องน้ำ
เรามักเห็นภาพการจุดเทียนหอมหรือจุดเทียนเพื่อสร้างบรรยากาศขณะที่คนกำลังแช่น้ำอยู่ในอ่างอาบน้ำ เปิดเพลงคลอเบาๆไปพร้อมกับจิบแชมเปญอย่างสุขใจ ภาพความสุขแบบนี้อาจจบลงด้วยความเศร้าหากห้องน้ำนั้นไม่มีการระบายอากาศที่ดีเพราะการจุดเทียนในห้องที่อับจะทำให้ขาดออกซิเจนหายใจไม่สะดวก และการดื่มเหล้าฟังเพลงขณะแช่น้ำอาจทำให้มึนเมาหมดสติ อาจลื่นหกล้มในห้องน้ำหัวฟาด หรือเผลอหลับจนจมน้ำเสียชีวิตได้ (อ่านต่อ)
……………..
เรียบเรียงโดย
อ. วรรณศิริ ศรีวราธนบูลย์
dp@dp-studio.com
