สวนสไตล์แสกนดิเนเวีย

แม้ว่าการจัดสวนจะเป็นเรื่องของธรรมชาติ ที่สะท้อนถึงความสวยงามอันเป็นเอกลักษณ์ของลักษณะพืชพันธุ์ตามลักษณะของท้องถิ่นที่ตั้ง และวัฒนธรรมการใช้ชีวิตของผู้คนในพื้นที่ สวนที่ดูสวยงามเป็นธรรมชาติและดูแลรักษาได้ง่ายสำหรับบ้านเมืองของเราจึงมักเป็นสวนแบบเมืองร้อน แต่การเลือกรูปแบบสวนให้กับบ้าน ก็เป็นเรื่องของความชอบส่วนบุคคล จึงไม่น่าแปลกใจที่สไตล์การจัดสวนแบบเมืองหนาว เช่น สวนสไตล์แสกนดิเนเวีย จะมีปรากฏให้เห็นอยู่บ้างในบ้านเรา แม้สภาพแวดล้อมจะแตกต่างราวฟ้ากับเหว แต่เพราะยุคนี้มีข้อมูลข่าวสารจากทั่วโลกผ่านเข้ามาสู่การรับรู้ของเราได้อย่างง่ายดาย หลายคนจึงมีโอกาสตกหลุมรักรูปแบบศิลปวัฒนธรรมที่แตกต่างจากดินแดนอื่นๆได้จากการได้เห็นภาพและเรื่องราวผ่านสื่อ โดยไม่จำเป็นต้องเดินทางไปดูของจริง และนึกอยากนำมาปรับใช้กับชีวิตประจำวันของตัวเองบ้าง อย่างไรก็ตามการหยิบจับเอารูปแบบใดๆมาใช้โดยไม่พิจารณาถึงที่มาที่ไป ก็อาจจะได้เพียงความงามแบบเปลือกๆ

ความพยายามที่จะจัดสวนสไตล์แสกนดิเนเวีย ในประเทศเขตร้อนก็เช่นกัน หากได้ทำความเข้าใจถึงหลักการ วิธีคิด อันเป็นที่มาของรูปแบบให้ลึกซึ้ง ก็จะช่วยให้การนำมาปรับใช้เป็นไปอย่างมีแบบแผนและมีแก่นสาร ทำให้เกิดเป็นรูปแบบความงามที่มีคุณค่า และดำรงอยู่ได้อย่างยั่งยืน แม้จะอยู่ในต่างที่ต่างถิ่น และไม่ต้องรับภาระในการดูแลรักษามากเกินไป

ลักษณะภายนอกที่เห็นได้ง่ายที่สุด จนกลายเป็นเอกลักษณ์ของสวนสไตล์แสกนดิเนเวีย ที่หมายถึงสวนของประเทศบนคาบสมุทรนอร์ดิก อันได้แก่ สวีเดน นอร์เวย์ และ เดนมาร์ก รวมถึง ไอซ์แลนด์ และฟินแลนด์  คือ สีสัน อันประกอบด้วย สีเขียวโทนเย็นของบรรดาพันธุ์ไม้ฤดูร้อนของเมืองหนาว สีซีดๆของเนื้อไม้ธรรมชาติที่ปรากฏให้เห็นในส่วนของอาคารและเฟอร์นิเจอร์ทั้งภายในและภายนอก และสีเทาหลายเฉดทั้งในส่วนสถาปัตยกรรม ส่วนการตกแต่ง เฟอร์นิเจอร์ ส่วนประกอบตามธรรมชาติ เช่น พื้นหิน กรวด เรื่อยไปจนถึงสีน้ำตาลและสีเทาซีดจางของต้นไม้ที่ยืนต้นจำศีลในฤดูหนาว สีขาวของตัวอาคาร และสีขาวของหิมะ หากต้องการจัดสวนให้ได้อารมณ์แบบแสกนดิเนเวีย จึงต้องเริ่มต้นในการเลือกสีสันของภาพรวมให้ได้บรรยากาศที่ใกล้เคียงกับต้นแบบ แต่อาจจะเปลี่ยนใช้ของจากท้องถิ่นที่ให้สีเหมือนกันมาแทน เช่น เลือกปลูกต้นไม้พื้นถิ่นที่มีเฉดสีเขียวโทนเย็น ใช้เฟอร์นิเจอร์หรือส่วนตกแต่งจากไม้สนหรือไม้อื่นๆที่มีสีอ่อน

ถัดมาจากเรื่องของสีสันคือ รูปทรง ขององค์ประกอบในสวน ถ้าไม่ใช่รูปทรงธรรมชาติของก้อนหิน หรือต้นไม้ องค์ประกอบที่สร้างขึ้นส่วนใหญ่มักเป็นรูปทรงเรขาคณิตที่เรียบง่าย ให้ความรู้สึกโล่ง โปร่งเบา และมีน้อยชิ้น ให้ความรู้สึกถึง มินิมัลลิสม์ ซึ่งมีที่มาจากการออกแบบบนพื้นฐานของการใช้งานเป็นสำคัญ เน้นให้เคลื่อนย้ายได้ง่าย จัดเก็บง่าย และดูแลรักษาซ่อมแซมได้ง่าย เพราะประเทศในเขตหนาวนี้ มีช่วงเวลาฤดูร้อนอันสดใสที่ผู้คนสามารถออกมามีความสุขกับชีวิตนอกบ้านได้แค่ปีละประมาณ 60 วัน ช่วงเวลาที่เหลือก็มีแค่ หนาวมาก หนาวน้อย และหนาวที่สุด ซึ่งแม้จะเป็นสภาพอากาศขั้วตรงข้ามกับเมืองไทย แต่หากพิจารณาดีๆแล้ว ก็มีความคล้ายกันแบบสวนทาง นั่นคือ ไทยเราจะมีเวลาที่อากาศนอกบ้านดีมากๆ ซึ่งพอจะกลั้นใจเรียกได้ว่า ฤดูหนาว ปีนึงก็ราว 60 วันเช่นกัน นอกนั้นก็จะเหลือแค่ ร้อน ร้อนมาก ร้อนที่สุด และหน้าฝนที่เฉอะแฉะ การเลือกเฟอร์นิเจอร์และองค์ประกอบที่มีรูปทรงเรขาคณิตเรียบง่าย จะสะดวกต่อการเคลื่อนย้ายให้สอดรับกับการใช้งานตามฤดูกาล มีความทนทานและรับสภาพความเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติได้มาก เช่น รูปทรงสี่เหลี่ยมเรียบๆ รูปทรงกระบอก หรือทรงกลม

การออกแบบวางผัง รูปแบบสวนสไตล์แสกนดิเนเวียมาจากการที่ต้องรับมือกับสภาพอากาศอันรุนแรง ในช่วงฤดูหนาวและฤดูอื่นๆที่แห้งแล้ง ไม้ยืนต้นจะทิ้งใบเพื่อความอยู่รอด ส่วนไม้พุ่มขนาดกลาง ขนาดเล็ก และไม้คลุมดิน จะปรับสภาพตัวเองเสมือนจำศีลให้รอดพ้นจากฤดูกาลที่โหดร้าย บ้างก็ทิ้งใบ บ้างก็หยุดการเจริญเติบโต การออกมาใช้งานพื้นที่ภายนอกจะมีน้อยหรือแทบไม่มีเลยในช่วงที่ไม่ใช่ฤดูร้อน ผังของสวนจึงเน้นความเรียบง่าย สะดวกต่อการดูแลรักษาความสะอาด ส่วนใหญ่จะเน้นเส้นสายเรขาคณิตที่ดูแล้วเหมือนงานศิลปะจัดวาง และคำนึงถึงความงามเป็นธรรมชาติจากความเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลเมื่อต้นไม้ทิ้งใบหมดต้นมาสู่ฤดูกาลแห่งการผลิดอกออกผล ไม่นิยมการปลูกไม้คลุมดินหรือปูหญ้าในพื้นที่กว้าง แต่เป็นการใช้วัสดุฮาร์ดสเคปที่เป็นธรรมชาติ เช่น หิน กรวด ทราย มาปูแทนเพื่อจะได้ไม่ต้องปลูกทดแทนบ่อยๆ แต่ถ้าต้องการพื้นสนามสีเขียว ก็ควรเลือกพันธุ์ไม้คลุมดินที่ทนสภาพอากาศได้ดีในทุกฤดูกาล สำหรับบ้านที่มีกำลังทรัพย์อาจมีพื้นที่เรือนกระจกที่ควบคุมอุณหภูมิและความชื้นสำหรับอนุบาลต้นไม้ในช่วงฤดูหนาวและเป็นพื้นที่สำหรับเจ้าของบ้านได้รื่นรมย์กับสวนได้ตลอดทั้งปี หากนำแนวคิดในการวางผังนี้มาใช้ในบ้านเรา ก็จะได้สวนที่โปร่ง เรียบ ทำความสะอาดง่าย

การเลือกพันธุ์ไม้ เมื่อเข้าใจหลักคิดโดยรวมอันเป็นที่มาที่ไปของรูปแบบสวนสไตล์แสกนดิเนเวียแล้ว ก็ไม่ใช่เรื่องยากที่จะเลือกสรรต้นไม้มาจัดให้ได้อารมณ์บรรยากาศแบบเดียวกัน ซึ่งแน่นอนว่า สวนต้นแบบนั้นย่อมจะต้องเป็นพันธุ์ไม้เมืองหนาว ในขณะที่บ้านเราเป็นเมืองร้อน เพื่อสร้างความยั่งยืนให้กับสวนของเรา ให้ยืนหยัดได้ยาวนานด้วยตัวเอง ไม่เป็นภาระในการดูแล ก็ต้องเลือกต้นไม้เมืองร้อนที่มีหน้าตาคล้ายๆไม้เมืองหนาวมาสร้างบรรกาศแสกนดิเนเวีย ซึ่งก็ไม่ใช่เรื่องเหลือบ่ากว่าแรง อาศัยเคล็ดไม่ลับเล็กๆน้อยๆ ก็คือ พิจารณาจากสีสันและฟอร์มของต้น โดยเลือกไม้ใบที่มีสีเขียวโทนเย็น ที่มีฟอร์มเท่ๆ ดูแล้วมีเส้นสายโครงสร้างคล้ายกิ่งก้านของไม้ผลัดใบ มาคุมโทนสีโดยรวมของสวน เช่น นีออน พญาไร้ใบ จันทร์ผา หรือถ้าไม้ยืนต้นก็อาจใช้พวก หูกระจง หรือสนสายพันธุ์ต่างๆ   และอาจเติมสีสันด้วยไม้ดอกเมืองหนาวเป็นจุดๆ โดยซื้อเป็นกระถางมาวาง อาจต้องยอมเปลี่ยนกระถางเป็นระยะๆ เพื่อความสวยงาม

นอกจากนี้ ไม้ทะเลทรายหรือพวกไม้อวบน้ำ ก็เป็นตัวเลือกที่ดีในการสร้างสีสัน และให้บรรยากาศเก๋ๆเรียบโล่ง ไม่มีใบรกเรื้อ พยายามคุมโทนให้ขรึมเย็น เท่ โดยอย่าให้มีไม้ดอกหรือใบสีสดๆที่เป็นบรรยากาศเขตร้อนมารบกวน ถ้าอยากได้ความหวาน ก็เติมไม้ดอกสีขาว หรือสีม่วงได้นิดหน่อย ก็จะให้อารมณ์สวนสไตล์แสกนดิเนเวียได้อย่างน่าดูชม