จัดสวนด้วยไม้มงคล

แนวคิดในการจัดสวนของบ้านคนไทย นอกจากจะเป็นการเลือกพันธุ์ไม้ที่ชอบหรือสามารถเติบโตได้ดีในสภาพดินฟ้าอากาศของบ้านเราแล้ว การจัดสวนด้วยไม้มงคลก็เป็นหนึ่งในแนวคิดยอดนิยม เพราะเชื่อว่า ชื่อ สรรพคุณ แหล่งกำเนิดหรือตำนานของไม้มงคลทั้งหลายจะช่วยนำโชคลาภเข้าสู่บ้าน และช่วยปกป้องเราให้แคล้วคลาดจากสิ่งที่ไม่ดี

เพราะสวนเป็นองค์ประกอบหนึ่งของภูมิสถาปัตยกรรม หรือการจัดสภาพแวดล้อมภายนอกอาคาร การเริ่มต้นจัดสวนทุกประเภทและทุกแนวคิด ไม่เว้นแม้แต่การจัดสวนด้วยไม้มงคล จึงควรเริ่มจากการออกแบบพื้นที่ให้ตอบสนองประโยชน์ใช้สอยเป็นอันดับแรก กล่าวคือ คำนึงถึงความเหมาะสมและความสะดวกในการใช้พื้นที่ เช่น การจัดส่วนนั่งเล่น ทางเดิน การสร้างร่มเงา และระบบน้ำในสวน ฯลฯ เมื่อวางแผนการจัดพื้นที่ได้ลงตัวแล้ว การเลือกพันธุ์ไม้มงคลมาปลูกลงในพื้นที่ก็สามารถทำได้ตามความชอบและความสอดคล้องกับลักษณะพื้นที่ โดยแบ่งประเภทอย่างง่ายๆ ออกเป็น ไม้ยืนต้นที่ให้ร่มเงา ไม้พุ่มสูง ไม้พุ่มเตี้ย ไม้คลุมดิน ไม้แขวน รวมถึงไม้น้ำ ถ้าบ้านของเรามีสระหรือบ่อน้ำในสวนด้วย

หลักการในการเลือกต้นไม้มงคลมาปลูก มีเรื่องของความเชื่อมาเป็นตัวกำหนดอยู่พอสมควร เช่น ความเชื่อเกี่ยวกับตำแหน่งหรือทิศที่ควรปลูก ความเชื่อเกี่ยวกับราศีเกิดของเจ้าบ้าน ความเชื่อเกี่ยวกับสี ฯลฯ แต่สิ่งที่ลืมไม่ได้คือการคำนึงถึงทิศทางของแดด ลม น้ำ และสภาพดินของพื้นที่ปลูก เพราะเป็นปัจจัยสำคัญที่จะทำให้ต้นไม้ที่เราเลือกมาปลูกสามารถเจริญเติบโตได้ดี รวมถึงต้องเข้าใจลักษณะทางธรรมชาติของพันธุ์พืชนั้นๆ เช่น บางชนิดผลัดใบบ่อยต้องคอยกวาดใบอยู่เรื่อย บางชนิดมีกลิ่นฉุน บางชนิดมีหนามแหลมคม บางชนิดมีกลิ่นที่ล่อแมลงหรือก่อให้เกิดภูมิแพ้ อย่าหลับหูหลับตาปลูกไปตามตำราหรือความเชื่อที่ยึดถือกันมาเพียงอย่างเดียว ไม่เช่นนั้น สวนอาจสร้างปัญหาให้กับบ้าน แทนที่จะนำมงคลมาสู่ชีวิตกลับกลายเป็นนำความหงุดหงิดหดหู่ใจมาแทน

ไม้มงคลแต่ละชนิดมักถูกเลือกสรรมาปลูกตามจินตนาการแห่งโชคลาภและสิริมงคลในประเภทที่เจ้าของบ้านปรารถนา หากปรารถนาความนิยมชมชอบ อยากมีชื่อเสียงเกียรติยศ ก็มักปลูก ต้นมะยม ไว้หน้าบ้าน เพราะชื่อมะยมคล้ายกับคำว่านิยม ส่วนคนที่อยากร่ำรวย อยากเป็นที่พูดถึงในแง่ดี ไม่มีคนมาคอยรังควานหรือใส่ความ ก็ต้องปลูกมะม่วงไว้ทางทิศใต้ ซึ่งก็สมเหตุสมผล เพราะมะม่วงมีใบดกหนา สามารถกันแสงแดดที่มาจากทิศใต้เป็นส่วนใหญ่ได้ดี มีร่มเงาทำให้บ้านไม่ร้อน และต้นที่นิยมปลูกด้วยกันกับมะม่วงก็คือขนุน ซึ่งถ้าจะให้ดีต้องให้เจ้าบ้านผู้เป็นใหญ่ลงมือปลูกเองในวันพฤหัส ตรงทิศตะวันตกเฉียงใต้ ด้วยเชื่อว่าจะทำให้มีผู้คอยสนับสนุนส่งเสริมช่วยเหลือในกิจการงานต่างๆ ข้อดีก็คือเป็นต้นไม้ใบดกหนาที่ช่วยกันแดดได้มากเหมือนกัน

บ้านไหนที่เป็นคนมีตำแหน่งหน้าที่การงานใหญ่โต และมีพื้นที่บ้านใหญ่ ถ้าอยากให้คนเกรงขามก็ต้องปลูกมะขามเอาไว้ทางทิศตะวันตก มะขามเป็นไม้ที่โตแล้วมีขนาดใหญ่มาก ทั้งฝักทั้งใบร่วงอยู่เรื่อย น่าจะเหมาะกับบ้านใหญ่ๆที่มีคนช่วยดูแลเก็บกวาด แต่ก็ให้ร่มเงาดี ซึ่งต้นไม้ยืนต้นส่วนใหญ่มักมีความเชื่อเป็นตัวนำว่า ควรปลูกในทิศตะวันตกเฉียงใต้ เพราะแดดร้อนที่สุดในช่วงบ่ายคือตำแหน่งที่ดวงอาทิตย์อยู่ในทิศตะวันออกเฉียงใต้นั่นเอง เช่นเดียวกับการปลูกต้นคูน หรือราชพฤกษ์ ก็ต้องปลูกทิศตะวันตกเฉียงใต้ของบ้าน เชื่อว่าจะนำความเจริญรุ่งเรืองมาให้ผู้อยู่อาศัยเป็นทวีคูณ

หนึ่งในต้นไม้ที่ต้องปลูกแทบขาดไม่ได้ในบ้านขุนนางหรือคหบดีสมัยก่อนที่มีบริวารมากๆ ก็คือกล้วย ในทิศตะวันออกของบ้าน นอกจากจะเป็นความเชื่อว่าช่วยให้ทำกิจการงานคล่องเหมือนปอกกล้วยเข้าปากแล้ว กล้วยยังเป็นไม้สารพัดประโยชน์ กินก็ได้ใช้ก็ดี ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายได้เยอะ

สำหรับผู้ที่มุ่งทำกิจการงานด้วยใจซื่อตรง หรือข้าราชการซื่อสัตย์ต่อหน้าที่ ก็นิยมปลูกต้นไผ่เอาไว้ในทิศตะวันออกของบ้านตามอิทธิพลความเชื่อของจีน ปลูกในวันเสาร์ ด้วยว่าลำไผ่นั้นขึ้นตรง สง่างาม แม้จะลมพัดกิ่งใบไหวเอนไปบ้าง ลำต้นไผ่ก็ยังยืนหยัดในความซื่อตรงดังเดิม

ใครที่อยากมีอำนาจวาสนา มีโชคลาภสมดังใจอธิษฐาน ก็ต้องปลูกต้นวาสนาเอาไว้ในทิศตะวันออกเฉียงเหนือร่วมด้วย โดยให้ผู้หญิงเป็นคนปลูกจะดีมาก ซึ่งในทิศตะวันออกนี้จะเหมาะกับไม้ที่ชอบแดดเช้าหลายชนิด รวมถึงต้นแก้วที่นิยมปลูกริมรั้ว หมายถึงความสะอาดใสบริสุทธิ์ มีคุณค่าประดุจแก้วมณี มีจิตใจที่ผ่องใสไร้มลทินดุจแก้ว เป็นที่รักดั่งแก้วตาดวงใจ และที่นิยมปลูกพอๆกับแก้ว ก็คือ เข็ม เพราะเป็นสัญลักษณ์ของสติปัญญาอันเฉียบแหลม

เมื่อพรั่งพร้อมด้วยปัญญา ย่อมนำมาซึ่งความเจริญด้วยลาภยศสรรเสริญ มีชื่อเสียงโด่งดัง อีกต้นที่ต้องปลูกในทิศตะวันออกด้วยก็คือ กระดังงา ไม้ดอกหอมที่มีกลิ่นขจรขจาย หมายถึงเสียงที่ดังก้องไปสู่สรวงสวรรค์ ช่วยเสริมเสน่ห์ให้เป็นที่รัก และถ้ายิ่งต้องการให้เสริมลาภเสริมยศยิ่งขึ้นไปอีก ก็ต้องมี โป๊ยเซียน ปลูกประดับไว้ในทิศตะวันออกเฉียงใต้ด้วย เพราะเป็นตัวแทนของเทพเจ้าแปดองค์ที่จะเสริมลาภเสริมยศ ช่วยให้ได้เลื่อนตำแหน่ง เจริญในหน้าที่การงาน

ไม่ว่าจะเจริญแค่ไหน สิ่งที่ขาดไม่ได้คือจิตที่เป็นกุศล ดังนั้นจึงต้องปลูกต้น โกสน เอาไว้ทั้งเป็นมงคลและเตือนใจให้ทำแต่ความดี นำไปสู่การเข้าถึง โมกขธรรม นั่นก็คือควรปลูก ต้นโมก เอาไว้ในทิศตะวันตกเฉียงเหนือด้วย เพราะชื่อของต้นโมกนั้นพ้องกับ โมกขธรรม คือธรรมที่นำไปสู่ความหลุดพ้นจากห้วงทุกข์ทั้งปวง และหากใครอยากมีความสุขที่ยั่งยืน มีรักที่มั่นคงไม่โรยรา ก็ต้องมี บานไม่รู้โรย ไม้ดอกที่ทั้งมีชื่อเป็นมงคลและแสนโรแมนติกปลูกไว้ด้วย เพียงเท่านี้ สวนของคุณก็จะเปี่ยมด้วยความรัก ความสุข ความเจริญ เปี่ยมด้วยลาภ ยศ สรรเสริญและความรุ่งเรืองครบสูตรตามคติความเชื่อแต่โบราณเลยทีเดียว