หากคุณเป็นคนรักสวน คงเป็นเรื่องยากที่คุณจะไม่เปิดใจรักธรรมชาติที่เต็มไปด้วยความผันแปร ไม่แน่นอน และพร้อมที่จะนำมาซึ่งสิ่งไม่คาดฝันอยู่ตลอดเวลา ซึ่งฟังดูแล้วอาจจะยากพอดูที่ต้องทำใจให้ยอมรับกับอะไรก็ตามที่พร้อมจะแปรปรวนได้เสมอ เปรียบได้กับศิลปินผู้อ่อนไหว เจ้าอารมณ์ เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้ายเอาใจยาก
แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องยอมรับว่า ความตื่นเต้นที่เกิดจากการคาดเดาอะไรไม่ได้มากของธรรมชาติในสวนนี้เอง เป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งที่ทำให้เราหลงใหลช่วงเวลาแสนวิเศษในสวนสวยของเรามิรู้คลาย
ต้นไม้ใบหญ้าทุกชนิดมีความเปลี่ยนแปลงที่แตกต่างกันไปในในแต่ละฤดูกาล การออกแบบจัดสวนในบ้านของเราให้ได้ผลลัพธ์ออกมาสวยงามทุกฤดูจึงต้องเริ่มต้นที่การทำความเข้าใจในลักษณะของพืชที่นำมาปลูก และธรรมชาติของพืชพรรณเหล่านั้นในแต่ละฤดูกาล บางชนิดอาจผลิใบสวยงามเฉพาะในหน้าฝน แต่อาจทิ้งใบเหลือแต่กิ่งก้านโกร๋นในหน้าแล้ง บางชนิดออกดอกสวยสะพรั่งในฤดูร้อน บางชนิดต้องการแดดมากตลอดทั้งปี ในขณะที่บางชนิดอาจงอกงามดีถ้าวางในที่ร่ม ซึ่งไม่อาจสรุปได้แบบตายตัวว่า พืชชนิดใดดีหรือไม่ดี แต่ขึ้นอยู่กับความชอบ และความพร้อมที่จะรับมือกับความเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติเหล่านั้น
นอกเหนือจากธรรมชาติประจำตัวของพืชพันธุ์ที่เลือกปลูก ความเข้าใจในสิ่งที่แตกต่างกันของธรรมชาติแต่ละฤดูก็เป็นสิ่งจำเป็น ไม่ว่าจะเป็นแสงแดดที่เปลี่ยนทิศทาง ความเข้มแสง อุณหภูมิ ความชื้นที่แตกต่างกัน สภาพความเป็นกรดด่าง ความอุดมสมบูรณ์ของแร่ธาตุในดิน ปริมาณน้ำฝน ทิศทางลม หรือแม้แต่ธรรมชาติของสัตว์และแมลงในพื้นที่ เราจะเห็นว่าบางฤดูมีผีเสื้อสวยบินว่อนเต็มสวน ในขณะที่บางฤดูอาจมีหนอนหรือแมลงศัตรูพืชมากกว่าฤดูอื่น บางฤดูอาจมียุงเยอะแยะ บางฤดูเราต้องคอยระวังสัตว์เลื้อยคลาน บางฤดูกาลที่ต้นไม้บางชนิดออกดอก กลิ่นหรือเกษรของมันอาจดึงดูดแมลงหรือสัตว์บางชนิดเข้ามาในสวนของเรา อาจทำให้เกิดอาการภูมิแพ้ หรือรบกวนการอยู่อาศัย คนรักสวนจึงต้องศึกษาให้เข้าใจถึงธรรมชาติของทั้งสิ่งมีชีวิตและสิ่งไม่มีชีวิตในสวนของเราเป็นอย่างดี
การออกแบบสวนให้สวยงามทุกฤดูกาลมีแนวคิดที่แตกต่างกันแบ่งออกเป็นสองขั้วชัดเจน แนวคิดแรกคือ การออกแบบสวนให้มีลักษณะคงที่ คือมีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นน้อยที่สุดไม่ว่าฤดูกาลจะแตกต่างกันอย่างไร กับแนวคิดแบบที่สองคือ การออกแบบสวนที่มีสามารถเปลี่ยนแปลงหน้าตาและบรรยากาศไปได้อย่างหลากหลายตามฤดูกาลต่างๆ
การออกแบบสวนให้มีลักษณะคงที่ในทุกฤดูกาล อาศัยการควบคุมปัจจัยหลักสองประการ อันประกอบด้วย การควบคุมสภาพแวดล้อม ได้แก่ ปริมาณน้ำและความชื้น ปริมาณแสงแดด ร่วมกับการควบคุมลักษณะพืชพันธุ์ ตั้งแต่การเลือกชนิดของพืชที่ใช้ไปจนถึงการตัดแต่งหรือดัดแปลงลักษณะ เช่น ถ้ามีพืชบางชนิดที่ออกดอกแล้วต้นจะเหี่ยวเฉาโรยราในฤดูแล้ง ก็พยายามควบคุมไม่ให้ออกดอกด้วยการรดน้ำมากกว่าปกติ เด็ดยอดที่จะออกดอกทิ้ง และใส่ปุ๋ยเร่งใบ ซึ่งแม้ว่าจะไม่ใช่วีธีตามธรรมชาติ แต่คนดูแลสวนที่จะทำแบบนี้ได้ ก็ต้องเข้าใจธรรมชาติของพืชเป็นอย่างดีจึงจะควบคุมรูปแบบสวนให้เป็นไปดั่งใจ
ในทางกลับกัน การออกแบบสวนให้มีลักษณะผันแปรไปตามฤดูกาล ก็คือการเลือกสรรเอาพืชพันธุ์ที่มีธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงแตกต่างกันในแต่ละฤดูกาลมาใช้ เช่น ต้นไม้บางชนิดจะทิ้งใบจนหมดและออกดอกสะพรั่งในบางฤดูกาล เมื่อได้เวลาที่ฤดูกาลผลิดอกมาถึง สวนก็จะมีสีสันของดอกไม้พรายพร่างตระการตาราวกับสวนสวรรค์ แต่ก็ปลูกแซมด้วยต้นไม้ชนิดอื่นที่พร้อมจะผลิดอกหรือใบสวยงามมาทดแทนกันได้อย่างต่อเนื่องเมื่อถึงช่วงที่ฤดูกาลเปลี่ยน ซึ่งเราจะเห็นตัวอย่างได้มากตามสวนไม้ดอกทั้งหลาย ที่ผู้ปลูกจะสรรหาพืชพันธุ์ที่ออกดอกหลากสีสันในเวลาต่างๆ กันมาปลูก โดยวางแผนให้พืชแต่ละชนิดออกดอกไล่เรียงหมุนเวียนกันไปตลอดทั้งปีตามปฏิทินเวลาหรือนาฬิกาธรรมชาตินั่นเอง
แม้ว่าสวนสวยสามฤดูทั้งสองแนวคิดจะมีหลักการที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง แต่ไม่ว่าคุณจะชอบสวนแบบไหน สิ่งหนึ่งที่เหมือนกันคือความรัก ความเอาใจใส่ และความเข้าอกเข้าใจที่คุณพึงมีให้กับสวนของคุณ ประดุจญาติสนิทมิตรสหายเลยทีเดียว เพราะญาติมิตรอาจมาเยี่ยมเยือนบ้านคุณแค่นานๆ ครั้ง แต่สวนของคุณนั้นจะอยู่คู่กับบ้านคุณทุกวันทุกนาทีและตลอดไป หากสามารถมอบความรักให้กับสวนได้ทุกวัน สวนของคุณก็จะสดสวยน่าชื่นใจได้ในทุกฤดูกาล
