สวนแนวตั้ง

การจัดสวนนั้นเป็นเรื่องของศาสตร์และศิลป์ ซึ่งแน่นอนว่า ถ้ามีคำว่าศิลป์เข้ามาประกอบ ก็ต้องหมายถึงอิสรภาพทางความคิด จึงไม่มีข้อจำกัดเลยว่า การจัดสวนนั้นจะต้องเป็นการปลูกพืชบนพื้นดินสถานเดียว เราสามารถทำสวนน้ำ สวนหิน สวนลอย สวนอากาศ หรือแม้แต่สวนบนกำแพง ก็ยังทำได้

ความน่าสนใจของการจัดสวนบนกำแพงคือ สามารถกำหนดขนาดและรูปทรงของสวนได้ชัดเจน เพราะสวนบนกำแพง หรืออาจจะเรียกว่าสวนผนัง หรือบางคนเรียกสวนแนวตั้งนั้น จำเป็นต้องวางพื้นที่ปลูกอย่างเฉพาะเจาะจง ผลที่ได้คือหน้าตาของสวนจะมีความเป็นศิลป์ ดูแล้วเหมือนประติมากรรมนูนสูง ที่มีทั้งความเขียวขจี สดชื่น และความน่าตื่นตาตื่นใจในขณะเดียวกัน นอกจากนี้ ยังใช้พื้นที่น้อยในการปลูก และใช้เป็นสวนตกแต่งเมื่อมีกิจกรรมพิเศษได้ อีกทั้งถ้าออกแบบให้เป็นกำแพงชนิดที่สามารถเคลื่อนย้ายได้ ก็หมายถึงสวนของเราจะสามารถเคลื่อนไปวางตรงนั้นตรงนี้ได้สะดวกตามชอบใจ

ก่อนที่จะคิดปลูกอะไรในสวนบนกำแพง สิ่งแรกที่ต้องคำนึงถึงคือ การปลูกต้นไม้ในแนวตั้งจะมีผลกับต้นไม้ เพราะตามปกติ ต้นไม้จะเจริญเติบโตหนีแรงโน้มถ่วงของโลก เพื่อให้ยอดตั้งขึ้นเหมือนการเจริญเติบโตตามปกติ จึงควรเลือกใช้พรรณไม้ที่มีพุ่มแน่น เพื่อให้ใบลงมาปรกทับส่วนก้านที่ตั้งขึ้น หรือใช้ต้นที่มีการเจริญเติบโตช้า เช่น สับปะรดสี ซึ่งจะดูไม่เสียรูปทรงมากนัก สวนไม้เลื้อยที่มีรูปทรงห้อยย้อย สามารถปลูกได้ดีเหมาะกับการจัดสวนแนวตั้งมากที่สุด

สิ่งที่ต้องพิจารณาคือสภาพของสถานที่ที่จะนำต้นไม้ไปติดตั้ง อยู่ภายในหรือภายนอกอาคาร รวมทั้งขนาดของพื้นที่ เพราะจะมีผลต่อการให้น้ำ ในกรณีที่ไว้ในอาคาร ต้องมีระบบการให้น้ำและระบายน้ำ เพื่อไม่ให้บริเวณนั้นเปียก แต่หากอยู่นอกอาคารก็รดน้ำได้ตามปกติ เว้นแต่ว่าถ้าติดตั้งไว้สูง อาจต้องติดตั้งระบบการให้น้ำเข้ามาด้วย ขณะเดียวกันต้องคำนึงถึงความชื้นที่จะเกิดกับผนัง โดยเฉพาะผนังด้านที่ติดกับตัวอาคาร เพราะอาจทำให้ความชื้นผ่านไปยังผนังอีกด้าน จนเกิดคราบเชื้อราได้ รวมไปถึงโครงการสร้างที่จะรองรับน้ำหนักของต้นไม้ วัสดุ และน้ำด้วย เพื่อไม่ให้พังเสียหายในภายหลัง

การเลือกพรรณไม้ ควรเลือกชนิดที่ดูแลง่าย การเจริญเติบโตไม่เร็วเกินไป เพราะจะทำให้ดูแน่นและรกง่าย ในกรณีที่ต้องการให้จัดเสร็จแล้วดูสวยงามทันที อาจปลูกต้นไม้ให้ถี่หน่อย แต่หากต้องการให้สวยได้นานๆ ก็ปลูกเว้นระยะห่างอีกนิด เพื่อให้ต้นไม้ค่อยๆ เจริญเติบโต ควรเลือกพรรณไม้ตามสภาพแสงของพื้นที่ทำผนังต้นไม้ เช่น ในบริเวณที่ร่มก็เลือกไม้ทนร่มได้ดี ดูแลง่ายไม่เน่าง่าย ควรเน้นพวกรากอากาศหรือไม้อิงอาศัย ควรใช้พรรณไม้ที่มีใบแน่น ไม่โปร่งและยืดยาวเกินไป ทั้งนี้ขนาดของต้นไม้ควรใช้ขนาดเล็กที่สุด เพื่อให้ง่ายต่อการปลูก แต่ในกรณีที่เป็นไม้โตช้า ควรใช้ขนาดโตตามต้องการเลย ส่วน ไม้รากอากาศหรือใม้อิงอาศัยที่สามารถตัดแต่งรากออกได้ ก็เลือกใช้ต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่กว่า ที่สำคัญต้องคำนึงถึงความสูงของต้นไม้ เมื่อปลูกไปแล้วควรมีขนาดไล่เลี่ยกัน สูงบ้างต่ำบ้างให้เกิดมิติ แต่ไม่มีขนาดแตกต่างกันมากจนน่าเกลียด

พรรณไม้ที่เหมาะกับการจัดสวนบนกำแพง ได้แก่ ลิปสติก สับปะรดประดับ เฟิร์น เดป ไก่ลาย ไก่แดง ปลาทอง ปลาส้ม โฮยา พลู หน้าวัวใบ ฟิโลเดนดรอน บีโกเนีย เป็นต้น

เทคนิคการจัดต้นไม้สำหรับสวนบนกำแพง ต้องคำนึงถึง

สัดส่วนต่อพื้นที่ การจัดสวนในแนวตั้งเป็นสวนที่อยู่ในระดับของสายตาผู้ใช้งาน จึงควรเน้นรายละเอียดและคำนึงถึงพื้นที่ด้วย หากเป็นพื้นที่ขนาดใหญ่ควรจัดโดยใช้ต้นไม้ชนิดเดียวกันเรียงเป็นกลุ่มใหญ่ จะดีกว่าการใช้พรรณไม้หลายชนิดปะปนกัน เพราะจะทำให้เกิดรายละเอียดมากจนดูรก

ทิศทางลม หากอยู่ในพื้นที่หรือตำแหน่งที่ลมแรง อาจทำให้ต้นไม้สูญเสียน้ำได้ง่าย และจะทำให้พวกที่มีใบห้อยย้อยเสียหายได้ง่าย

วัสดุปลูก ควรเป็นวัสดุที่อุ้มน้ำได้ดี น้ำหนักเบาๆ วัสดุปลูกที่ดีสำหรับบ้านเราคือ กาบมะพร้าวสับและขุยมะพร้าว ซึ่งควรใส่ปุ๋ยละลายช้าผสมลงไปด้วย เพื่อให้มีธาตุอาหารเพียงพอกับต้นไม้

การบำรุงรักษา ในกรณีที่ปลูกต้นไม้ขนาดใหญ่และสูง ควรดูแลวิธีรดน้ำต้นไม้ รวมถึงการดูแลรักษา ทั้งการถอดเปลี่ยนต้นไม้ การให้ปุ๋ย ฯลฯ ในอนาคตด้วย

การทำสวนบนกำแพงนั้น อาจดูเหมือนเป็นเรื่องยากและแพง แต่ความจริงแล้ว ไม่ยุ่งยากเลย สามารถดัดแปลงของที่มีอยู่ทั่วไปในท้องตลาด คือ ใช้ตะแกรงพลาสติกสำหรับวางกระถางเป็นโครง และใช้แผ่นใยปาล์มเป็นตัวยึดต้นไม้ เย็บติดกันด้วยลวดสายโทรศัพท์ซึ่งไม่เป็นสนิมและมีความเหนียว ใช้งานได้คงทน ทำเป็นชิ้นขนาดไม่ใหญ่มาก นำไปแขวนประดับผนังได้ตามต้องการ หรือหากต้องการทำชิ้นใหญ่ ก็สามารถประยุกต์ใช้วัสดุอื่น เช่น พลาสติกหรือท่อขนาดเล็กมาดามด้วยการเย็บลวดสายโทรศัพท์ได้