พื้นที่ใช้สอยส่วนสำคัญในบ้านที่บ่งบอกถึงการเป็นสัตว์สังคมของมนุษย์อย่างชัดเจนคือห้องรับแขก ซึ่งโดยมากหากไม่ใช่บ้านที่มีพื้นที่มาก ก็จะหมายความรวมถึงห้องนั่งเล่นและห้องพักผ่อนดูหนังฟังเพลงในพื้นที่เดียวกัน
การรวมลักษณะการใช้สอยระหว่างการต้อนรับแขกที่อาจเรียกได้ว่าเป็นส่วนสาธารณะ เข้ากับห้องนั่งเล่นซึ่งเป็นพื้นที่เฉพาะสำหรับเจ้าของบ้าน ทำให้แนวทางการออกแบบห้องรับแขกและนั่งเล่นจำเป็นต้องมีความผสมผสานระหว่างความเป็นส่วนตัวเพื่อการพักผ่อนหย่อนในของคนในบ้าน รองรับและส่งเสริมการปฏิสัมพันธ์ของสมาชิกในบ้านได้อย่างเต็มที่ และมีความเป็นสาธารณะที่ให้ความรู้สึกต้อนรับเมื่อมีผู้มาเยือน
ขนาดของห้องรับแขกในบ้านจัดสรร จะขึ้นอยู่กับขนาดโดยรวมของบ้าน เพื่อให้มีความสมดุลกับจำนวนสมาชิกในบ้าน ใช้เกณฑ์ในการกำหนดรูปแบบที่เป็นมาตรฐานกลางๆสำหรับคนทั่วไป โดยวางตำแหน่งห้องรับแขกเอาไว้ในส่วนหน้าบ้าน ติดกับทางเข้าหลัก เพื่อความสะดวกในการเข้าถึง มีทางติดต่อกับห้องรับประทานอาหาร สำหรับบ้านที่มีบริเวณกว้างห้องรับแขกอาจถูกออกแบบให้เปิดติดต่อกันได้กับพื้นที่นอกชานหรือเฉลียง เพื่อให้สามารถขยายพื้นที่การพักผ่อนหรือรับแขกออกไปสู่ภายนอกได้ด้วย การกำหนดเวลาที่ใช้งานห้องนั่งเล่นหรือรับแขก ถ้าเป็นบ้านจัดสรรจะใช้เกณฑ์พฤติกรรมของคนส่วนมากซึ่งต้องออกไปทำภารกิจนอกบ้านในเวลากลางวัน คือ เวลาช่วงเย็นถึงค่ำในวันธรรมดา กับช่วงบ่ายถึงค่ำในวันหยุด แต่ถ้าเป็นบ้านที่มีการออกแบบเอง เจ้าของบ้านจะสามารถกำหนดรูปแบบการใช้สอยให้ตรงกับวิถีชีวิตได้เต็มที่ เช่น เจ้าของบ้านบางคนอาจทำงานในเวลากลางคืน พักผ่อนอยู่กับบ้านในเวลากลางวัน ชอบความสงบเป็นส่วนตัว ไม่ชอบสังสรรค์ จึงต้องออกแบบห้องนั่งเล่นให้อยู่ในตำแหน่งที่สะดวกสบายต่อการใช้งานในเวลากลางวันมากที่สุด อาจวางผังของห้องไว้ในทิศตะวันออกหรือทิศเหนือเพื่อหลบแดดร้อนช่วงบ่าย หรือบ้านที่เป็นครอบครัวใหญ่ มีทั้งเด็กและผู้สูงอายุอยู่ร่วมด้วย ก็อาจต้องการพื้นที่ห้องรับแขกนั่งเล่นที่มีขนาดกว้างขวางมากเป็นพิเศษ เพื่อให้สามารถแบ่งส่วนออกเป็นมุมสำหรับผู้ใช้งานแต่ละวัยซึ่งมีพฤติกรรมต่างกัน ให้สามารถอยู่ร่วมในบริเวณเดียวกันได้ มองเห็นพูดคุยกันได้ แต่ไม่รบกวนความเป็นส่วนตัวของกันและกัน
ห้องรับแขกและนั่งเล่นของบ้านในปัจจุบันมักจะติดแอร์ เพราะพื้นที่บ้านมีขนาดเล็ก ไม่อำนวยต่อการทำเฉลียงบังแดดหรือช่องเปิดกว้างๆสู่ภายนอกเพื่อระบายอากาศรับลมธรรมชาติ แต่อย่างไรก็ตาม ห้องรับแขกที่ดีควรมีการถ่ายเทอากาศที่สะดวก เพื่อความสบายและสุขอนามัยของผู้อยู่อาศัย ไม่ปิดทึบ ควรมีช่องเปิดทางด้านทิศใต้เพื่อรับลมเข้าและมีช่องทางระบายลมออก และถ้าไม่อยากให้ห้องร้อนในเวลากลางวัน ไม่ว่าจะเปิดแอร์หรือไม่ก็ตาม ควรวางตำแหน่งห้องไว้ในทิศตะวันออกหรือทิศเหนือ ถ้าจำเป็นต้องวางตำแหน่งของห้องไว้ในทิศที่รับแสงแดดมากเช่นทิศตะวันออก ทิศใต้ ควรมีชายคายื่นบังแดด หรือปลูกต้นไม้ให้ร่มเงา ถ้าออกแบบห้องรับแขกให้เชื่อมต่อกับเฉลียงหรือชาน ควรออกแบบเฉลียงไว้ในทิศเหนือหรือทิศตะวันออก
ขนาดของห้องรับแขกและนังเล่นโดยทั่วไปจะถูกออกแบบไว้ให้มีพื้นที่อย่างน้อยประมาณ 20 ตารางเมตร เพดานควรสูงไม่น้อยกว่า 2.40 เมตร รูปทรงของห้องเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าเกือบจะเป็นจัตุรัส มีกลุ่มเฟอร์นิเจอร์และอุปกรณ์เครื่องใช้หลักๆคือเก้าอี้พักผ่อนหรือโซฟา โต๊ะกลาง สำหรับรับแขกพักผ่อนและดูโทรทัศน์ซึ่งมักออกแบบให้หันเข้าหาจุดศูนย์กลาง หรือหันหาเคาน์เตอร์โทรทัศน์ แม้ว่าห้องรับแขกจะเป็นห้องหลักที่คนเข้าถึงบ้านและเป็นจุดเชื่อมต่อไปยังห้องอื่นๆ แต่การออกแบบเส้นทางสัญจรไปส่วนอื่นๆไม่ควรรบกวนการใช้สอยหรือผ่านเข้ามายังกลุ่มเฟอร์นิเจอร์ส่วนนี้โดยเด็ดขาด ซึ่งพบมากว่า การออกแบบห้องรับแขกและนั่งเล่นที่ไม่รอบคอบ จะทำให้คนที่เดินเข้าออกต้องเดินผ่านหน้าจอโทรทัศน์หรือแทรกผ่านกลางวงสนทนา ทำให้เกิดความไม่สะดวกอย่างยิ่ง
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าห้องรับแขกและห้องนั่งเล่นจะเป็นส่วนแรกๆที่เข้าถึงภายในบ้าน แต่ในชีวิตประจำวันที่เป็นอยู่จริง คนจำนวนมากอาจไม่ต้องการเข้าถึงบ้านโดยผ่านห้องรับแขกเป็นอันดับแรก เพราะห้องรับแขกและนั่งเล่นมักถูกออกแบบให้เป็นพื้นที่เรียบร้อยสวยงาม แต่เวลาที่คนเรากลับมาถึงบ้านหลังเลิกงานหรือกลับจากการจับจ่ายซื้อของ อาจมีข้าวของที่รกรุงรังติดไม้ติดมือเข้ามาซึ่งควรเข้าถึงส่วนครัวหรือหลังบ้านให้เร็วที่สุด ถ้ามีพื้นที่มากพอจึงควรทำทางเข้ารองของบ้านที่ไม่ผ่านห้องรับแขกเอาไว้ด้วย โดยอาจออกแบบโถงทางเข้าไว้หน้าบ้านก่อนเข้าห้องรับแขก และให้โถงนั้นเป็นตัวกระจายการสัญจรไปยังส่วนอื่นๆ ด้วยวิธีนี้ก็จะช่วยให้ห้องรับแขกนั่งเล่นมีความสะอาดเรียบร้อยสวยงาม มีความสงบ อีกทั้งยังช่วยป้องกันความร้อนจากการเปิดประตูเข้าออกตลอดวัน ซึ่งตอบรับกับวิถีชีวิตของคนไทยเราที่จะต้องวางข้าวของและถอดรองเท้าก่อนเข้าบ้าน การมีโถงทางเข้าก่อนมาถึงห้องรับแขกก็จะเป็นจุดพักถอดรองเท้า จุดกรองความร้อน กรองฝุ่น กรองเสียง ที่จะเข้าไปรบกวนส่วนพักผ่อนรับแขกหรือดูทีวี
การตกแต่งห้องรับแขกและนั่งเล่น เนื่องจากเป็นพื้นที่ใช้ร่วมกันของทุกคนในครอบครัว จึงควรตกแต่งให้มีความเป็นกลาง เฉลี่ยตามความชอบและรสนิยมของสมาชิกในบ้าน ใช้สีสันสว่างสดใสแต่ไม่ฉูดฉาดเกินไปเพราะเป็นห้องที่คนใช้เวลาอยู่นาน ใช้วัสดุตกแต่งที่แข็งแรงทนทาน ทำความสะอาดง่าย เพราะต้องรองรับการใช้งานของคนหลายคน มีพื้นที่เก็บของใช้อย่างเพียงพอเพื่อความเป็นระเบียบสวยงาม เช่น ชั้นวางหนังสือ ตู้โชว์ ชั้นวางซีดี เครื่องเสียง และอุปกรณ์อิเลคโทรนิคส์ต่างๆ โดยไม่ลืมการกำหนดตำแหน่งปลั๊กไฟอย่างเพียงพอเพราะห้องรับแขกควรจะเป็นห้องที่สามาถปรับเปลี่ยนการใช้สอยหรือโยกย้ายตำแหน่งเฟอร์นิเจอร์ได้ตามความต้องการใช้งาน เช่น การสังสรรค์ การพักผ่อน หรือแม้แต่นั่งทำงานอดิเรกในยามว่าง เพราะห้องรับแขกและนั่งเล่นที่ดี จะช่วยส่งเสริมความสัมพันธ์ของสมาชิกในครอบครัว ไม่ว่าจะเป็นการใช้เวลาร่วมกัน หรือแบ่งพื้นที่กันใช้ในช่วงเวลาที่ต่างกัน ทำให้ทุกคนมีความรู้สึกเป็นเจ้าของพื้นที่ร่วมกัน
……………..
เรียบเรียงโดย
อ. วรรณศิริ ศรีวราธนบูลย์
dp@dp-studio.com
